تکنیک های ترجمه تخصصی

ترجمه متون تخصصی چیست؟ ترجمه متون تخصصی دانشگاهی یا ترجمه آکادمیک چیست؟ تفاوت ترجمه متون معمولی با ترجمه متون تخصصی چیست؟ چگونه مترجم مناسب برای رشته تخصصی خود پیدا کنید؟ اینها سئوالاتی است که در زمان سفارش ترجمه متون تخصصی به ذهن می رسد. تز در نظر دارد با معرفی تکنیک های ترجمه، استانداردهای ترجمه کتبی و شفاهی، روش های آموزش ترجمه، تفاوت ترجمه متون به این سئوالات پاسخ دهد.

تکنیک های برتر ترجمه تخصصی

ترجمه تخصصی یا ترجمه علمی (Scientific translation) همان ترجمه متون علمی است، بنابراین دانش خاصی برای ترجمه متون تخصصی نیاز است. ترجمه متون تخصصی مستلزم تسلط کامل بر زبان های منبع و مقصد و همچنین آگاهی خوب از رشته علمی است و مترجم بایستی بخوبی موضوعات رشته مورد نظر را بشناسد و درک کند. معمولا مترجم های تخصصی کسانی هستند که علاوه بر تخصص در ترجمه زبان منبع، در رشته خاصی نیز تعلیم دیده اند از قبیل پزشکی، زیست شناسی، شیمی، حقوق، کامپیوتر و غیره. گاهی اوقات مترجم دانشمندی است که درجات بالایی از دانش زبانی و مهارت ترجمه رشته خود را دارد؛ این مسئله وی را به شخصی با بالاترین صلاحیت برای ترجمه متون رشته تخصصی خود تبدیل می کند. همکاری بین مترجم و متخصص حوزه تخصصی متن برای ترجمه بهتر متون تخصصی لازم است. در این مقاله در مورد بهترین تکنیک های ترجمه علمی و ترجمه متون تخصصی بحث می شود.

ترجمه تخصصی باید روشن و دقیق باشد

وضوح و دقت مهمترین اهداف سبک ترجمه تخصصی است، بایستی معنی واقعی متن منبع انتقال داده شود. ابهام و عدم وضوح سازه ها از ویژگی های متون ادبی و عادی است اما نباید در ترجمه تخصصی دیده شود. این سخت ترین کار در ترجمه تخصصی متون علمی است. پیدا کردن کلمه صحیح گاهی اوقات یک چالش است و ممکن است موجب تکراری شدن متن شود چرا که مترادف بعضی از واژه ها موجب ابهام در متن می شود. اجتناب از تکراری شدن واژه ها گاهی بسیار مشکل است. به همین خاطر گفته می شود که مترجم متون تخصصی بایستی زمینه لازم حوزه تخصص متن را داشته باشد و بتواند از واژگان آن حوزه از علم بدون تغییر معنی متن استفاده کند.

مواظب اشتباهات متن منبع باشید

یکی دیگر از توانایی های مترجمین متون تخصصی در تصحیح اشتباهات کوچکی است که در متن منبع وجود دارد، زیرا جزء معدود افرادی هستند که متن را با بالاترین دقت و توجه می خوانند و سپس ترجمه می کنند. خطاهای رایج در کارهای علمی عبارتند از: عدم یکنواختی اعداد لیست شده در جداول، دیاگرام هایی که به چیزی اشاره دارند که نماد مورد استفاده اشتباه است و همچنین اشتباهات املایی و دستوری. در اینگونه موارد مترجم بایستی از تکنیک خطا زدایی استفاده کرده و اشتباهات کوچک را تصحیح کند و یا در پرانتز و یا به صورت پاورقی ترجمه صحیح را قید کند.

با ساختار و معانی بازی کنید

اگر ویژگی های دستوری و واژگان زبانی با هم فرق دارند، گاهی لازم می شود که جمله خاصی را به طور کامل به زبان مقصد بیان کرد. برای نمونه؛ در زبان های خاصی از قبیل روسی یا آلمانی ممکن است زنجیره بلندی از عبارات و سرنخ های مستقل و وابسته به هم پیوند داده شوند و به مراجع و حکایاتی اشاره کنند و جمله ای پیچیده و طولانی داشته باشند اما در عین حال معنی روشنی از متن را برسانند. در اینگونه موارد می توان جمله را به جملات کوتاهتر و روشن تر تقسیم کرد. مثلا اگر ترجمه آلمانی به انگلیسی انجام می دهید، امکان ارائه همان معنی از طریق جمله ای بلند و زنجیره وار وجود ندارد. اینکار تکنیک بازی با ساختار و معنای ترجمه است. مترجم در حالی که پیام و معنای متن منبع را حفظ می کند، جملات و عبارات را برای خواننده متن مقصد کوتاه و صریح می کند؛ زیرا حفظ ساختار متن یک چالش واقعی است. یکی از بهترین تکنیک هایی که در اینگونه موارد می توان استفاده کرد، تکنیک بیان مجدد عبارت (paraphrasing) است که اسما بیان معنی متن یا پاراگراف با استفاده از جملات دیگر است.

مخاطب و خواننده ای هوشیار باشید

برای ترجمه تخصصی دقیق و بی نقص، مترجم بایستی تا سر حد امکان مطلع و آگاه باشد. خواندن آخرین کتاب ها و ژورنال های آکادمیک به مترجم کمک می کند مهارت های خود را ارتقاء دهد. اولا با واژگان و ترمینولوژی و سبک نگارش اینگونه کارها آشنا می شود. دوما اطلاعات وی به روز شده و از آخرین تحقیقات و کشفیات آگاه می شود که به وی در درک ساده تر مفاهیم مورد استفاده در متونی که ترجمه می کند، کمک می کند. حتی می توان یاداشتی برای ترجمه تخصصی، تحقیقات علمی و وقایع علمی اطراف جهان تهیه کرد. بهتر است که این یادداشت ها به صورت یک وبلاگ منتشر شود تا دیگران با مترجم بیشتر آشنا شوند. مترجم می تواند در اوقات فراغت خود به ترجمه متون علمی و روز رشته تخصصی خود پرداخته و در وبلاگ خود منتشر کند. بخاطر داشته باشیم که هر چه از وقایع علمی حوزه تخصصی خود آگاهتر باشیم، راحتر می توانیم کار ترجمه را انجام دهیم و ترجمه ای کیفی و صحیح عرضه نماییم.

مواظب اعداد و نمادها باشید

متون علمی و تخصصی پر از اعداد و ارقام، فرمول، دیاگرام و نماد است که نباید در فرآیند ترجمه نادیده گرفته شوند. اگر مترجم عدد یا نمادی را اشتباه وارد کند، کل جمله، پاراگراف یا فصل ممکن است بهم بخورد. برای اجتناب از اینگونه اشتباهات، بایستی موضوع متن منبع را بخوبی فهیمد. سپس به اینگونه نکات توجه کرد. اینکار مستلزم صبوری و حوصله، مهارت های تحلیلی و کیفیت هایی است که جزئی لاینفک از تخصص و عملکرد مترجم حرفه ای متون تخصصی و علمی را تشکیل می دهد.

همیشه ترجمه خود را بازخوانی کنید

بعد از تمام شدن پروژه ترجمه متن تخصصی، بایستی متن ترجمه شده را بازخوانی کرد و حتی از مترجم دیگری برای بازخوانی ترجمه استفاده کرد. ایده آل بازخوانی توسط مترجم مجرب در حوزه تخصص متن منبع است. اینکار موجب تصحیح خطاهایی می شود که احتمالا در حین ترجمه رخ داده است. در بعضی موارد مفهوم متن منبع واقعا روشن نیست و بهتر است ترجمه را برای بازخوانی به مولف داد یا با مشتری در این مورد مشورت کرد. همیشه درخواست تصریح و تفهیم مفاهیم متن تخصصی بهتر از ارائه ترجمه غلط است. بنابراین بازخوانی دقیق ترجمه خود را فراموش نکنید.

سبک ترجمه خود را با نوع متن هماهنگ کنید

در رشته های دانشگاهی و علمی با انواع و سبک های مختلفی از متون و اسناد مواجه می شویم که مستلزم درجات متفاوتی از سبک رسمی است. اگر متن دانشگاهی را ترجمه می کنید بایستی سبک ترجمه را بالا برده، از عبارات پیچیده تر و تخصصی استفاده کرد و کمتر از واژه های عمومی استفاده نمود. از سوی دیگر اگر متن دستنامه یا بروشور دارو یا راهنمای یک دستگاه را ترجمه می کنید، ترجمه خیلی رسمی لازم نیست و بهتر است برای بیشترین مخاطب ممکن ققابل درک باشد. اینگونه اسناد توسط مخاطب عمومی و عوام خوانده می شود و بهتر است به سبکی ساده و روان ترجمه شود.

ترجمه متون تخصصی!

بطور خلاصه می توان اقرار کرد که ترجمه متون تخصصی علمی همیشه یک چالش است. مترجم همیشه با چالش جدیدی روبرو می شود، زیرا علم در حال تغییر است و بطور مداوم واژگان و مفاهیم جدیدی اضافه می شود. مترجم متون تخصصی بایستی خود یک دانشمند و یک خواننده دقیق در حوزه تخصصی خویش باشد و درک روشن و دقیقی از متون و مطالب حوزه تخصصی خود داشته باشد. سبک نگارش ترجمه متون تخصصی بایستی روشن و بدون ابهام باشد. بایستی با توجه به نوع متن منبع، برای خواننده تحصیلکرده یا خواننده عمومی ترجمه شود. سطح رسمیت متن با توجه به نوع سند متفاوت است و مترجم بایستی با توجه به نوع سند از واژگان تخصصی کمتر یا بیشتر استفاده کند.