آشنایی با رشته دکترای داروسازی
رشته داروسازی یا فارماکولوژی شاخه ای از علم پزشکی و بیولوژی است که به مطالعه اثر داروها می پردازد، داروهایی که به طور کلی به عنوان ملکول های ساخت بشر، طبیعی یا بومی تعریف می شود که دارای اثرات بیوشیمیایی یا فیزیولوژیک بر سلول، بافت یا موجود زنده است. داروساز به بررسی تاثیر تعامل بین موجود زنده و مواد شیمیایی می پردازد که روی عملکرد بیوشیمیایی طبیعی یا غیرطبیعی تاثیر دارد (ویکیپدیا، ۲۰۱۵).
داروسازی تلفیقی از علوم پایه و بالینی است و به همین دلیل توانمندی در دروس فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی برای این رشته ضروری است. همچنین دانشجوی این رشته برای ارائه خدمات به بیماران باید بتواند با افراد به درستی ارتباط برقرار کرده و خوب صحبت کند و در ضمن فردی‌سخت‌کوش و جدی باشد چون دروس این رشته بسیار فراگیر و متنوع بوده و هم جنبه حفظی و هم جنبه تحلیلی دارد و در نتیجه به همت و تلاش قابل توجه نیازمند است.
حدود ۹۰ درصد فارغ‌التحصیلان این رشته جذب بازار کار می‌شوند که از این میان بیش از ۸۰ درصد جذب داروخانه‌ها و مابقی در صنایع داروسازی (صنعت ساخت و کنترل دارو) و کارخانه‌های آرایشی ـ بهداشتی مشغول به کار می‌شوند یا در کارهای اجرایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر در حال حاضر حدود ۹۷ درصد داروهای مورد نیاز کشور (از نظر عددی) در کارخانه‌های متعدد داروسازی داخل کشور ساخته می‌شود و بدون شک این کارخانه‌ها به کارشناسان داروسازی نیاز دارند. این در حالی است که اکثر کارخانه‌های داروسازی کشور دارای واحدی به نام واحد تحقیقات هستند و امکان فعالیت‌های تحقیقاتی برای فارغ‌التحصیلان علاقه‌مند مهیا است.
درس‌های رشته داروسازی در طول تحصیل:
دروس پایه:
بیولوژی نظری، فیزیک نظری، ریاضیات پایه و مقدمات آمار، شیمی عمومی، بیوشیمی، فیزیولوژی، شیمی آلی، تشریح، اصول خدمات بهداشتی،آمار حیاتی، شیمی تجزیه، میکروب‌شناسی نظری و عملی، انگل‌شناسی و قارچ‌شناسی، ایمونولوژی، کمک‌های اولیه، کامپیوتر.
دروس تخصصی:
گیاه‌شناسی دارویی، اشکال دارویی، تغذیه و رژیم درمانی، مواد خوراکی نظری، مدیریت در داروسازی، درمان‌شناسی، اطلاعات دارویی، شیمی دارویی، فارماکولوژی، مفردات پزشکی، فرآورده‌های دارویی بیولوژیکی، فیزیکال فارماسی، روش‌های دستگاهی، سم‌شناسی، بیوفارماسی، داروسازی صنعتی، کنترل میکروبی دارویی، کارآموزی صنعت، زبان تخصصی، مقدمات داروسازی، گیاه‌شناسی داروسازی، کارآموزی داروخانه. (بیشتر درس‌های این رشته همراه با آزمایشگاه ارائه می‌شود).
وظایف حرفه ای دانش آموختگان:
نقش خدماتی
۱) داروخانه شهری به عنوان مسئول که بر حسن اجرای امور نسخه پیچی و راهنمایی متقاضیان خدمات دارویی نظارت دارد، ارائه خدمات نماید.
۲) داروخانه بیمارستانی به عنوان مسئول فنی که بر حسن اجرای امور نسخه پیچی و تامین داروهای بخش های مختلف بیمارستان و راهنمایی متقاضیان خدمات دارویی نظارت دارد، ارائه خدمت نمایند.
نقش مشاوره ای و آموزشی
۱) در داروخانه اعم از شهری و بیمارستانی در انتخاب و مصرف صحیح داروها به بیماران و پزشکان کمک نمایند
۲) با ارائه اطلاعات صحیح به پزشک و بیمار باعث کاهش عوارض سمی و جانبی داروها گردد.
نقش مدیریتی
۱) در سازمانها و موسسات دارویی به عنوان مدیر فعالیت نماید
۲) در کلیه امور مربوط به دارو اعم از ارتباط با کارخانه های داروسازی یا دیگر مراکز تولید دارو، و شبکه های بهداشتی در سطح اجرایی و نظارتی ارائه خدمات نمایند
۳) در کارخانه های داروسازی بر ساخت و کنترل داروها به عنوان مسئول فنی نظارت نمایند.
نقش پژوهشی
۱) با توجه به اهداف رشته، با مطالعه پیرامونی در خصوص الگوی مصرف دارو و نوع بیماری ها منطقه فعالیت به افزایش سطح آگاهی پزشکان در آن منطقه مشخص کمک نماید.
۲) در بخش های پژوهشی شامل مراکز تحقیقاتی و همچنین تحقیق و توسعه کارخانه های داروسازی ارائه خدمات نماید.
رشته داروسازی سرحلقه درمان همه بیمارانی است که چشم امید به داروهای مؤثر، کم ضرر و پر اثر دوخته‌اند. ابزار مداوا که دارو بخشی از آن است، نقش خود را به خوبی ایفا می‌کند و رشته داروسازی همان علمی است که در ساخت و تولید دارو و دادن اطلاعات داروئی خدمات ارزنده‌ای را ارائه می‌دهد.داروسازی با علوم زیست‌شناسی، بیوشیمی و علوم پایه پزشکی ارتباط وسیعی دارد. آموزش دوره دکتری داروسازی در ایران پیوسته است و پس از طی دوره ۸ ساله به دانشجویان، درجه دکترای عمومی داروسازی اعطا می‌شود.
بازار کار :
دارو سازی اجتماعی
الف) داروخانه‌های سطح شهر: اکثریت (بیش از ۸۵ %) فارغ التحصیلان این رشته جذب داروخانه‌ها می‌شوند و در این مراکز به ارائه خدمات زیر می‌پردازند:
– خدمات داروئی مانند بررسی نسخه‌ها، اطمینان از تجویز مناسب داروها و در مواردی هم تجویز برخی از داروها.
– ساخت داروهای ترکیبی.
– عرضه داروهای تولیدی کارخانجات داروئی.
– ارائه‌ی اطلاعات داروئی نظیر راهنمائی‌های لازم در مورد نحوه مصرف، عوارض جانبی، تداخلات داروئی و…
ب) داروخانه های بیمارستان: علاوه بر ارائه خدمات فوق، خدمات دیگری نظیر موارد زیر ارائه می گیرد:
– تدوین فهرست داروئی بیمارستان، کنترل و نظارت بر نحوه مصرف دارو به وسیله بیمار، تهیه شرح حال و تشکیل پرونده داروئی برای بیماران بستری شده و پیگیری امر دارو و درمان بیمار.
داروسازی صنعتی :
در بخشهای مختلف تهیه، ساخت، کنترل کیفیت، نگهداری، مدیریت و واحد تحقیقات کارخانه های داروسازی، وجود و فعالیت داروسازان ضروری است و هم اکنون عده‌ای از داروسازان در این بخش مشغول بکار و فعالیت هستند.
مراکز دانشگاهی:
دارندگان مدرک دکترای داروسازی می‌توانند پس از گذراندن امتحان دستیاری و یا phd به عنوان دستیار (رزیدنت) مشغول به ادامه تحصیل و سپس جذب دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و صنعت شوند.
سایر مراکز:
فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند با مراکزی مانند مؤسسات آموزشی ـ پژوهشی دولتی ( مؤسسه رازی ـ انستیتو پاستور و…) مراکز تحقیقات داروئی به عنوان دکتر دارو سازی همکاری نمایند. ضمنا تعدادی از داروسازان نیز جذب شرکتهای پخش‌و توزیع دارو می‌گردند.
بطور کلی تدوین سیاستهای کلان مربوط به حرفه داروسازی چه در مورد کارخانجات، چه در مورد ورود داروها و مواد اولیه داروئی و چه در مورد توزیع دارو و ارائه خدمات داروها در داروخانه‌ها، به عهده معاونت دارو و غذا در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. مسائل صنفی داروسازان نیز به عهده انجمن داروسازان ایران است. اما امور مربوط به آموزش داروسازی بر عهده دبیرخانه شورای آموزش داروسازی و تخصصی (وزارت بهداشت و آموزش پزشکی) می‌باشد.