آماده شدن برای ترجمه

هرچند آماده شدن برای انجام پروژه زمانبر است اما موجب تسهیل فرآیند ترجمه می شود و نتیجه کار براحتی برای مخاطبان ترجمه قابل استفاده خواهد بود. در فرآیند ترجمه متون نباید عجله کرد، بخصوص زمانیکه کتاب یا پروژه بزرگی را می خواهید ترجمه کنید. شما زحمت کافی کشیده اید و حالا می خواهید نتیجه کار خود را به زبان دیگری ترویج دهید، به همین دلیل رسیدن به ترجمه ای با کیفیت، متناسب و منطبق با اصول فرهنگی مخاطبان که نمایانگر عملکرد شما نیز خواهد بود، بسیار مهم است. بنابراین عجله نکنید و ترجمه کتاب و پروژه خود را به مترجم با کیفیت و ماهر بسپارید.

در اینجا دستورالعمل هایی آمده است که به شما در آماده سازی سند و پروژه خود برای ترجمه کمک می کند:

متن و سند مبدأ را بخوبی تنظیم کنید

زمانی که یک ایده و جمله در یک زبان بخوبی بیان شود، معمولا در زبان های دیگر نیز به روشنی منتقل می شود و می توان بدون تغییر معنی آن، برای هر فرهنگی آن را انطباق داد. اما اگر سند مبدا بخوبی نوشته نشده باشد، سازماندهی خوبی نداشته باشد، ناقص باشد یا صحیح نباشد؛ ترجمه آن نیز نقص خواهد داشت. مترجم در برقراری ارتباط متن با مخاطبان زبان جدید به مشکل می خورد و نمی تواند ترجمه دقیقی ارائه نماید، بخصوص زمانیکه سند مبدا و متن اصلی به روشنی نوشته یا قالب بندی نشده باشد.

اطمینان حاصل کنید که متن اصلی برای مخاطب زبان اصلی مناسب است، بخوبی خوانده شده، بحث و ویرایش شده و آماده برای ترجمه باشد. حتی اگر سند و متن و کتاب اصلی را خودتان ننوشته اید، بازهم متن را بازنگری کرده و قبل از ارسال به ترجمه، در صورت لزوم تغییرات لازم را اعمال کنید یا در لیست توقعات خود از مترجم بگذارید تا مترجم تغییرات لازم را اعمال کند. از موارد زیر اطمینان حاصل کنید:

  • متن اصلی بخوبی سازماندهی شده، سرراست و واضح باشد
  • حاوی تمام پیامی باشد که شما می خواهید منتقل کنید، بدون اینکه خواننده را سردرگم کند یا اطلاعات زیادی و غیر ضروری ارائه کند
  • واژگان آشنا داشته باشد، حتی برای مخاطبانی که دارای سواد و تحصیلات محدود هستند
  • عاری از استعاره و کنایه و خطا و جملات مبهم و دو پهلو باشد
  • سبک نگارش مناسب داشته و مخاطب هدف براحتی بتواند آن را استفاده کند

قالب مناسبی برای کار خود انتخاب کنید

وقتی سند خوب قالب بندی (فرمت) شده باشد، ظاهر جذاب داشته باشد، خواننده را بخود جلب می کند. طراحی و ظاهر خوب سند بخصوص کتاب و پریودیکال برای جلب خوانندگان و بالا رفتن عنصر قابلیت خواندن متن حیاتی است. قالب بندی (طراحی) ظاهر متن می تواند پیام متن را براحتی به خواننده انتقال دهد و در وی این تلقی را ایجاد می کند که سند هم مهم است و هم جذاب. بهتر است قالب ظاهری سند ترجمه شده دقیقا همانند قالب اصلی سند باشد.

یکی از مواردی که باید در ترجمه متون رعایت شود این است که قالب بندی متن در ترجمه به زبان های مختلف مستلزم فضاهای خالی متفاوتی است. بعضی از زبان ها نسبت به انگلیسی از کلمات بیشتری برای ارسال یک پیام استفاده می کنند، در حالی که بعضی از زبان ها کلمات کمتری استفاده می کنند (مثلا در چینی از ایدیوگرام بجای حروف استفاده می شود، بنابراین فضای کمتری نسبت به انگلیسی استفاده می شود).

ایدیوگرام (ideogram) تصویر یا نمادی است که نمایانگر یک ایده یا چیزی است اما یک کلمه خاص نیست. این ایدیوگرام های چینی فضای کمتری نسبت به انگلیسی یا فارسی اشغال می کنند، زمانیکه با سایز فونت یکسان استفاده شوند. تفاوت دو زبان ممکن است در یک خط مشخص نشود اما در پاراگراف های بلندتر قابل توجه بوده و جریان متن را تغییر می دهد و ممکن است امکان قالب بندی عین متن اصلی وجود نداشته باشد.

ایدیوگرام - داسویرمی توان در اینگونه موارد مقداری سایز متن را بسط داده یا کاهش داد و فضای کافی برای متن ترجمه شده فراهم کرد، به شکلی که جریان متن همانند متن اصلی چیده شود.

قانون شست: زبان های رومی (اسپانیایی، پرتغالی، فرانسوی و غیره) تقریبا سی درصد بیشتر از متن انگلیسی فضا اشغال می کنند. زبان روسی و سایر زبان های سیریل حدود چهل و پنج درصد بیشتر اشغال می کنند. اما برعکس، زبان چینی، کره ای، ژاپنی حدود بیست درصد کمتر فضا اشغال می کنند. زبان های خاورمیانه مثل فارسی و پشتو و اردو و عربی نیز حدود سی درصد بیشتر فضا اشغال می کنند.

واژه نامه یا تعریف واژه ها تهیه کنید

اگر اسناد زیادی دارید که در طول زمان قرار است ترجمه شوند و پروژه های متعددی در یک حوزه از علم قرار است ترجمه شود، یک واژه نامه به همراه شرح و تعریف واژه تهیه کنید تا مترجم را هدایت کرده و زمان ویرایش را کاهش دهید. واژه نامه لیستی از کلمات، عبارات یا اسامی خاص انگلیسی است که با ترجمه مورد نظر شما به زبان دیگر همراه می شود. اگر مجبور شوید مترجم خود را عوض کنید، این واژه نامه موجب تسهیل یک دست شدن ترجمه های شما خواهد شد و سرعت کار را کم نخواهد کرد.

همانند نویسندگی، در ترجمه نیز کلمات مورد استفاده بایستی انتخاب شده و چگونگی ابراز مفاهیم خاصی مشخص گردد. مترجم از دانش، قضاوت، تجربه و غریزه خود برای گرفتن چنین تصمیمات خاصی استفاده می کند.

بنابراین وجود واژه نامه می تواند ابزاری مفید برای مترجم فراهم سازد تا واژگان متن ترجمه شده تمامی اسناد یکنواخت باشد و قابلیت خواندن متن ترجمه شده بالا برود. چرا؟ زیرا خواننده گیج می شود اگر که مفاهیم به طور متفاوتی در یک سند منفرد ارائه شوند یا در اسناد مختلف مرتبط با هم مفاهیم بطور متغیر بیان شوند.

نکاتی در مورد ترجمه وبسایت

  • اگر قصد دارید یک وبسایت را ترجمه کنید، از وبمستر یا مدیر سایت بخواهید صفحاتی را برای مترجم بفرستد که انتخاب می کنید. سپس مترجم شما می داند که دقیقا چه می خواهید.
  • از مترجم نخواهید که صفحات وب را از سایت زنده دانلود کند. وبسایت ها دارای قطعات و شاخه های متعددی به اسناد و صفحات دیگر هستند. مترجم نمی داند کجای صفحه را باید ترجمه کند و کجا قبلا انجام شده است.
  • سایت شما ممکن است اسناد قابل دانلود داشته باشد. این اسناد نیز بایستی البته ترجمه شوند.
نمونه واژه نامه
واژه انگلیسی ترجمه ترجیحی اجتناب از ترجمه توضیحات
applicant دواطلب، کاندید مددجو این واژه نباید به عنوان مددجو ترجمه شود زیرا داوطلبان سرویس نمی گیرند و در صورت انتخاب سرویس می دهند.

سازماندهی پروژه

در اینجا چند اصل مهم برای مدیریت پروژه ترجمه آمده است:

  • قبل از تحویل سند منبع به مترجم یا تیم ترجمه، بدقت آن را مرور کنید و اطلاعات زمینه ای مربوط به سند را بحث کنید، که شامل نوع سند، علت نیاز به ترجمه، زمان آماده شدن ترجمه و ملزومات دیگر است
  • پیام های عملی کلیدی سند را مشخص کنید. می توانید در سند منبع زیر آنها خط بکشید یا بطور جداگانه پیام های کلیدی متن را لیست کنید. این مسئله بخصوص زمانی اهمیت دارد که سند منبع بخوبی سازماندهی نشده و برای ترجمه مناسب نیست؛ زیرا سطح متن با سطح تحصیلات مخاطبان هماهنگی ندارد، محتوا خیلی زیاد است، سازماندهی ضعیف است، یا مشکلات دیگری وجود دارد که منجر به مسائلی در زمان ترجمه می شود. ترجمه اینگونه سند نهایتا روشن تر و بهتر از سند اولیه خواهد شد!
  • توقعات خود را بوضوح مشخص کنید. سبک نوشتنی که انتظار دارید را مشخص کنید. رویه هایی برای تصحیح اشتباهات متن ترجمه تعیین کنید. شخص بازنگری کننده را به مترجم معرفی کنید. آیا خودتان کار ویرایش و بازنگری را انجام خواهید داد؟ آیا از بازخورد مخاطبان استفاده می کنید؟ عدم توافق مترجم و بازنگری کنندگان را چطور رفع می کنید؟ جنبه های این معامله تجاری که برای شما اهمیت دارد را مشخص کنید، مثل زمان تحویل پروژه و عاری از خطا بودن ترجمه ها. این توقعات خود را با مترجم در میان گذاشته و ملزومات انجام بهتر کار را مشخص کنید تا ترجمه ای کیفی و عالی سر وقت و بموقع به شما تحویل شود.
  • آنچه که در مورد مخاطبان سند و متن خود می دانید و اهمیت دارد را به مترجم انتقال دهید، از جمله:
    • سطح تحصیلات و سواد مخاطبان، بطوریکه ترجمه ای متناسب با مخاطبان هر چه بیشتر انجام شود
    • کشور یا منطقه مخاطبان اصلی متن بطوری که واژگان و مثال ها متناسب با آن منطقه استفاده شود و مطابق فرهنگ مخاطبان اصلی متن برگردان شود
    • هر گونه اطلاعات اضافه دیگر که تصویر بهتر و اختصاصی تری از مخاطبان هدف ارائه نماید مثل سن یا جنسیت مخاطبان سند در حال ترجمه
  • از مترجم بخواهید تصاویر و رسانه های دیگری که از متن سند حمایت می کنند (مثل ویدیو یا کتاب مرجع و فیلم) را ببیند و اطمینان حاصل کند که ترجمه از نظر فرهنگی متناسب بوده و پیام اصلی را انتقال دهد.
  • یک جدول زمانی برای زمان تحویل پیش نویس، بازنگری، تحویل، ویرایش و گارانتی پس از تحویل مشخص کنید. اگر اتفاق غیر قابل پیش بینی رخ دهد، چه اقدامی به عمل خواهد آمد و مسئولیت تاخیر در تحویل و غیره را نیز مشخص کنید.

تقریبا نیمی از مردم آمریکا در استفاده و بکارگیری مطالب مکتوب و اطلاعاتی که برای سطح سواد بالای هشت کلاس نوشته شده است، مشکل دارند. این مسئله بخصوص در مورد اطلاعات پزشکی و مطالب و متون پزشکی و بهداشتی و خدمات اجتماعی صحت دارد.

سواد بهداشتی برای عموم یعنی توانایی استفاده از زبان گفتاری و مکتوب ساده که برای مردم قابل درک بوده و بتوانند طبق آن عمل کنند. مطالب نوشته شده به زبان ساده (استفاده از کلمات رایجی که بیشتر افراد بزرگسال مخاطب سند ترجمه استفاده می کنند) موجب بهبود سواد بهداشتی افراد شده و بنابراین مصرف کننده مطالب بیشتر شده، احتمال تاثیر مثبت مطالب بیشتر و هزینه های بهداشتی کاهش می یابد.

تصاویر، نمودار و گرافیک و داسویرها (اینفوگرافیک) می توانند موجب بهبود خوانایی متن شده و مخاطبان را به درک بالاتر برساند.